భారత్–అమెరికా సంబంధాలు గత రెండు దశాబ్దాల్లో ఎన్నడూ లేనంత స్థాయిలో దగ్గరయ్యాయి. వ్యూహాత్మక భాగస్వామ్యం, వాణిజ్యం, రక్షణ రంగంలో సహకారం… అనేక రంగాల్లో పరస్పర ఆధారపడే బంధం ఏర్పడింది. అయితే డొనాల్డ్‌ ట్రంప్‌ అధ్యక్ష కాలంలో ఈ బంధానికి పగుళ్లు పడ్డాయి. దీనికి ప్రధాన కారణం ట్రంప్‌ వ్యక్తిగత స్వభావమేనా? అన్న ప్రశ్న ఇప్పుడు చర్చనీయాంశమైంది.
* నోబెల్ ఆశ – మోదీ నిరాకరణ
ట్రంప్‌ ఎప్పుడూ తనను ‘డీల్‌మేకర్‌’గా చూపించుకోవాలని ఆశపడ్డారు. భారత్–పాకిస్తాన్ మధ్య కాల్పుల విరమణలో కూడా తనదే ప్రధాన పాత్ర అని గొప్పలు చెప్పుకున్నారు. ఈ క్రమంలో నోబెల్ శాంతి బహుమతి కోసం మోదీ మద్దతు కోరడం ఆయన ఆశయానికి తార్కాణం. కానీ, మోదీ ‘అది రెండు దేశాల మధ్య నేరుగా కుదిరిన ఒప్పందమే’ అని చెప్పడం ట్రంప్‌ ఆత్మాభిమానానికి పెద్ద దెబ్బ తగిలింది. ఈ అవమానం ఆయనను మరింత కఠిన నిర్ణయాలకు ప్రేరేపించిందనే అనుమానం ఉంది.
– ప్రతీకార వాణిజ్య యుద్ధం
భారత్‌పై ఒక్కసారిగా భారీ టారిఫ్‌లు విధించడం యాదృచ్ఛికం కాదు. 50% వరకు చేరిన ఈ పన్నులు వాణిజ్యాన్ని మాత్రమే కాకుండా, దౌత్య సంబంధాలను కూడా బలహీనపరిచాయి. ట్రంప్‌ విధానం సార్వత్రిక వ్యూహం కన్నా వ్యక్తిగత కోపంతో నడిచిందనే విమర్శలు రావడం సహజం.
* పాక్‌ కార్డు.. అజ్ఞానం లేదా నిర్లక్ష్యం?
మోదీని పాక్‌ ఆర్మీ చీఫ్‌తో హ్యాండ్‌షేక్ చేయించాలనే ట్రంప్‌ ఆలోచన, దక్షిణాసియా జియోపాలిటిక్స్‌పై ఆయనకు ఉన్న అజ్ఞానాన్ని స్పష్టంగా చూపించింది. భారత్–పాకిస్తాన్ సంబంధాలు సున్నితమైనవి, చారిత్రకంగా సంక్లిష్టమైనవి. ఇంత క్లిష్టమైన అంశాన్ని ఒక రాజకీయ ఫోటో అవకాశంగా మార్చాలని ప్రయత్నించడం దౌత్యపరంగా బాధ్యతారాహిత్యమే.
* విశ్వాసం కోల్పోయిన బంధం
ఫోన్‌కాల్‌ తర్వాత మోదీ–ట్రంప్‌ మధ్య సంభాషణ నిలిచిపోవడం యాదృచ్ఛికం కాదు. భారత అధికారులలో ‘ట్రంప్‌ ప్రైవేట్‌ చర్చలను బయటపెడతార’ అన్న భయం పెరగడం, నమ్మకం కోల్పోయిన సూచన. దౌత్య బంధం వ్యక్తిగత స్థాయిలో ఏర్పడిన అపనమ్మకాల వలన దెబ్బతినడం, ఒక పెద్ద దేశం ప్రయోజనాలకు హానికరమే.
* భవిష్యత్తుకు పాఠం
ఈ సంఘటనలు ఒక విషయాన్ని స్పష్టంచేశాయి. అంతర్జాతీయ సంబంధాలు వ్యక్తుల వ్యక్తిగత అహంకారాలపై ఆధారపడకూడదు. దేశ ప్రయోజనాలు, వ్యూహాత్మక లక్ష్యాలు ముఖ్యమని మరిచిపోతే, పెద్ద నష్టాలు కలుగుతాయి. మోదీ జాగ్రత్తగా వ్యవహరించడం ద్వారా ఆ నష్టాన్ని కొంతవరకు తగ్గించినా.. ట్రంప్‌ స్వభావం వల్ల ఏర్పడిన విరోధం రెండు దేశాలకు ఉపయోగపడలేదు.
మొత్తానికి ట్రంప్‌–మోదీ మధ్య ఏర్పడిన విభేదాలు వ్యక్తిగత కోపం నుంచి ఉద్భవించినవే అన్న అభిప్రాయం బలపడుతోంది. అంతర్జాతీయ రాజకీయాలు ఎప్పుడూ నాయకుల స్వభావాలపై ఆధారపడకూడదన్న పాఠం ఈ ఘటన ద్వారా మరింత బలపడింది.
